Fintzas ocannu sa Giant Trees Foundation at aprontadu su cuncursu ‘Italian Tree of the Year‘. Sa punna est sa de “promòvere sa connoschèntzia e s’amparu de custos gigantes birdes” chi àrtziant a chelu dae logos diferentes de su territòriu de s’istadu italianu, o mègius, dae bator macroregiones: su nord, su tzentru, su meridione e sas ìsulas. E sighende custu òrdine b’amus: un’araucària de Nervi; un’abete de Douglas de sos padentes de Vallombrosa; unu pinu de Heldreich de s’apenninu càlabru-lucanu; s’eni nostru de Orthullè. Duncas un’àrbore sarda rapresentat ambas duas sas ìsulas Sardigna e Sitzìlia.
Taxus baccata est su nùmene iscientìficu suo, s’Eni ‘e Matari su nùmene comune chi movet dae àteros duos: eni est s’àrbore (in sardu fintzas tassu, tàsaru, longhifresu): Matari est su logu ogiastrinu in territòriu de Orthullè (Urzulei) intre su riu Flumineddu e su bacu de Gorropu. Custa àrbore brotat maestosa in mesu a unu padente de èlighes de cussu Supramonte e dae chèntinas de annos est a bàrdia de unu bidditzolu nuràgicu.
De sas àrbores de custa casta sa de Matari est una intre sas prus imponentes. In su truncu suo b’agatamus totu sos marcos de su tempus coladu e colende. Cosa, custa, chi faghet de custu tassu unu ponte intre sas èpocas. Sa mannària sua e sa crèschida lena sua nos narant chi diat pòdere àere fintzas chimbe sèculos de vida: artu 17 metros, tenet una tzircunferèntzia chi nche colat sos chimbe.
Tocat de lu votare. E comente? Petzi lompende·nche a sa pàgina de sos finalistas e inditende sa preferèntzia. “Sa dinàmica de su contest – leghimus – previdet una votatzione in lìnia gratùita in ue at a èssere possìbile a espressare finas a unu màssimu de 30 preferèntzias dende unu puntu cada die a s’àrbore nostra preferida. Su fundu chi at a collire su prus nùmeru de votos l’ant a decretare Àrbore de s’annu 2024 su 21 de santandria in s’addòbbiu internatzionale de arboricultura intituladu ‘Alberi Monumentali, Parchi storici e Infrastrutture verdi: Nuovi approcci gestionali’, in Friuli”.
In beranu de 2025 s’Eni ‘e Matari (s’in casu bincheret) s’at a pòdere disafiare cun sos àteros àrbores de s’annu de sos àteros istados, totu cantos in cherta de èssere Àrbore europeu.
